منظور “تولد از آب و روح” در یوحنا ۵:۳ چیست؟

این سوال مهمی است، زیرا قلب توضیحات عیسی در مورد “تولدی دوباره”، تولد تازه و احیا می‌باشد. وقتی عیسی برای اولین بار این موضوع را مطرح می­‌کند (یوحنا ۳:۳)، نیقودیموس اصلاً درک نمی‌کند عیسی چه می‌­گوید (یوحنا ۴:۳)، او می­‌پرسد افراد سالخورده چگونه می‌­توانند از نو متولد شوند! بسیار­ی از مردم تصور می­‌کنند پرسشی که نیقودیموس مطرح کرد نشانگر نوعی واقع­‌گرایی ساده‌­لوحانه است. اما تقریباً به‌طور حتم سخت و ناگوار است. کسی که نمی‌تواند استعاره‌های عجیب را به خوبی درک، نمی‌تواند “معلم اسرائیل” نامیده شود (احتمالاً این عنوانی است که در یوحنا ۱۰:۳ آمده). وقتی او می‌­شنود که عیسی می­‌گوید برای ورود به پادشاهی خدا باید “دوباره متولد” شوید، گمان نمی­‌کنم نیقودیموس متوجه شده باشد که منظور عیسی این است که ما به حد کافی خوب نیستیم تا وارد پادشاهی خدا شویم، ما باید از نو شروع کنیم، باید ریشهٔ متفاوتی داشته باشیم و از یک زندگی متفاوت نشأت بگیریم. در تصور نیقودیموس، عیسی خیلی از موضوع دور می­‌شود و در ذهن خود می‌گوید: مردم نمی­‌توانند واقعاً یک زندگی نو را آغاز کنند یا مدعی آن باشند، نمی توانند از یک زندگی جدید حرف بزنند، یا از شروع جدید لذت و بهره ببرند.

عمر خیام درست گفته بود: بیشتر ما لحظاتی را داشته‌­ایم که آرزو می­‌کردیم کاش بتوانیم از نو شروع کنیم، یا حداقل بعضی از بدترین گناهانمان را پاک کنیم. آلفرد لرد تنیسون[1] می­‌نویسد: “آه برای کسی که در من بپاخیزد، کسی که هستم دیگر نخواهم بود.” یا جان کلیر[2] گفت: “اگر زندگی نسخۀ دومی داشت، من شواهد و مدارک را تصحیح می­‌کردم.” نیقودیموس تصور می­‌کرد اصرار بر داشتن یک شروع تازه کاری بیهوده است؛ کمی دیر است که شروع تازه‌­ای بخواهیم وقتی چنین سفر آشفته و به هم ریخته‌­ای را آغاز کرده‌­ایم (یوحنا ۴:۳، ۹). اگر این لازمۀ ورود به پادشاهی خداست، هیچ امیدی نیست. “کسی که سالخورده است، چگونه می‌تواند زاده شود؟”

اما عیسی اصلاً عقب­‌نشینی نمی­‌کند و نکتهٔ اصلی را دوباره تکرار می­‌کند (یوحنا ۵:۳) و آن را به نحوی توضیح می­‌دهد که “تولدی دوباره” را کاملاً شرح می­‌دهد، و جمله­‌اش را به “تولد از آب و روح” تغییر می­‌دهد و بنابراین توضیحاتی نیز ارائه می‌دهد. به همین دلیل بسیار مهم است درک کنیم منظور عیسی از این عبارت چه بوده است.

منظور او چیست؟

نظریات غیر قانع­‌کننده

نظریات زیادی مطرح شده‌­اند که در نهایت قانع­‌کننده نبودند. برخی می‌­گویند عیسی به دو نوع تولد اشاره می­‌کند: اینکه هر کس باید نه ­تنها تولد طبیعی (تولد از آب) بلکه تولد روحانی (تولد … روح) را نیز تجربه کند. مردم نه ­تنها باید متولد شوند، بلکه باید “دوباره متولد” شوند. در این تعبیر دو مشکل اساسی وجود دارد: (۱) اینکه به‌طور غیر قابل تحملی تکراری و قدیمی است. بخش اول چیزی بیشتر از این نمی­‌گوید که برای ورود به پادشاهی خدا، شما باید وجود داشته باشید؛ شما باید متولد شده باشید، شما باید وجود خارجی داشته باشید. یعنی تمام بار پاسخ عیسی روی دوش بخش دوم گذاشته شده است، “تولد … روح”، که باعث می‌شود از خودمان بپرسیم که بخش اول “تولد از آب” چه کمکی به توضیحات عیسی می‌کند؟

(۲) من نتوانسته­‌ام منبعی در عهد عتیق پیدا کنم که “تولد از آب” را به عنوان عبارتی برای اشاره به تولد طبیعی بکار ببرد.­ البته غیر ممکن نیست فشار مایع جنینی که پیش از تولد رخ می­‌دهد، عبارت “تولد از آب” را به وجود آورده باشد، ولی اگر اینطور باشد تا جایی که من می‌­دانم چه در منابع یهودی، چه یونانی چنین چیزی توضیح داده نشده است. پس به‌­نظر می‌­رسد در هر دو مورد غیر ممکن است این محتمل‌­ترین تعبیر باشد.

نظرات دیگری که ارائه شده معروف‌اند به تفسیر آیین­‌های مقدس کلیسایی: طبق این تفسیر، “تولد تازه” مربوط به تعمید (آب) و روح است. اما عیسی در این زمینه چگونه می‌­توانست تصور کند نیقودیموس از واژۀ آب، موضوع تعمید مسیحی را برداشت خواهد کرد؟ این موضوع اصلاً روشن نیست. به‌­علاوه در باب بعدی، یوحنا توجهات را به این جلب می­‌کند که عیسی خودش تعمید آب انجام نمی‌­داد (یوحنا ۲:۴)، اما آن را به عهدۀ شاگردانش گذاشت.

توضیحات بهتر

راه بهتری برای ادامه کار وجود دارد. ابتدا یوحنا ۳:۳ و یوحنا ۵:۳ را کنار هم بگذارید. خواهید دید که چطور در موازات هم هستند:

یوحنا ۳:۳                                                               

آمین، آمین به تو می­‌گویم تا کسی از نو زاده نشود، نمی‌تواند پادشاهی خدا را ببیند.                                         

یوحنا ۵:۳

آمین، آمین به تو می­‌گویم تا کسی از آب و روح زاده نشود، نمی‌­تواند به پادشاهی خدا راه یابد

فوراً مشخص می‌­شود “تولد از آب و روح” (۵:۳) به موازات “تولدی دوباره” (۳:۳) است. به عبارت دیگر “تولد از آب و روح” نمی‌­تواند به دو تولد اشاره کند، یکی طبیعی و یکی روحانی. به عبارت دقیق‌تر، به یک تولد اشاره دارد، همان تولدی که وقتی عیسی از “تولدی دوباره” می­‌گوید به آن اشاره می­‌کند. پس استفادۀ عیسی از “تولد از آب و روح” توضیحی است که دربارۀ “تولدی دوباره” می‌­دهد و قصد دارد به پرسش نیقودیموس جواب دهد.

دوم، آنچه در ادامه روشن می‌­شود آن است که عیسی فکر می­‌کند توضیحاتش باید برای نیقودیموس کافی بوده باشد. در واقع عیسی نیقودیموس را سرزنش می‌کند که موضوع را درک نکرده است، با وجود اینکه معلم اسرائیل است (۹:۳-۱۰). نیقودیموس به عنوان یک فریسی دانا، آنچه را خدا در عهد­عتیق گفته است مطالعه کرده­ و مطالعات عمیق الهیاتی نیز داشته. با توجه به تمام این آموزه‌ها، نیقودیموس می­‌بایست چه برداشتی از کلام عیسی داشته باشد، کلامی که باعث شده بود حرف‌های عیسی را بهتر درک کند؟

این ما را به قسمت سوم می‌­رساند که کلید اصلی است. پرسشی پرسیده می­‌شود: در عهد قدیم “آب” و “روح” کجا با هم عنوان شده‌­اند که یک آغاز تازه را وعده می‌دهند؟ احتمالات زیادی وجود دارند، اما مشخص‌­ترین آنها حزقیال ۲۵:۳۶-۲۷ است: “آب پاک بر شما خواهم پاشید و طاهر خواهید شد. من شما را از همۀ ناپاکی­ها و از همۀ بت­هایتان طاهر خواهم ساخت. و دلی تازه به شما خواهم بخشید و روحی تازه در اندرونتان خواهم نهاد و دل سنگی را از پیکر شما به در آورده، دلی گوشتین به شما خواهم داد. روح خود را در اندرونتان خواهم نهاد و شما را به فرایض خود سالک خواهم گردانید، و شما قوانین مرا نگاه خواهید داشت و آن­ها را بجا خواهید آورد“.

پس خدا از طریق حزقیال، ۶ قرن پیش از عیسی، وعده می‌­دهد زمانی فرا خواهد رسید که شروع تازۀ دگرگون شده‌­ای وجود خواهد داشت، و مشخصۀ آن پاکسازی شکوهمند نمادین توسط آب است که تمام آلودگی‌­ها و بت­‌ها را خواهد زدود و هدیۀ قدرتمند روح است که دل­‌های مردمان را دگرگون می‌­سازد. این همان چیزی است که اگر مردم بخواهند پادشاهی خدا را ببینند و وارد آن شوند لازم دارند.

تعجبی ندارد که عیسی تکرار می­‌کند: “شما باید دوباره متولد شوید!”

چهارم، با ایجاد کمی فضا، این امکان را خواهیم داشت که نشان دهیم تفسیر این واژه‌­ها “تولد از آب و روح” چگونه با بقیه متن و در حقیقت با انجیل یوحنا انسجام و هماهنگی دارد. عیسی اصرار می­‌کند که نیاز به این نوع “تولد دوباره” مستلزم قدرت مکاشفه است: او خودش از آسمان آمده تا آن را بیاورد (۱۱:۳-۱۳) و این الگوی دستیابی خدا به قومش و نجات آن­ها از گناهان و بت‌­پرستی است که قبلاً در عهد قدیم ذکر شده بود (یوحنا ۱۴:۳-۱۵؛ اعداد ۹:۲۱). در حقیقت همۀ این­ها ریشه در عشق بی­‌همتای خدا دارد (۱۶:۳-۲۱) و در ایمان قابل دسترسی است: “زیرا خدا جهان را آنقدر محبت کرد که پسر یگانۀ خود را داد تا هر که به او ایمان آورد هلاک نگردد، بلکه حیات جاویدان یابد.” (۱۶:۳)


[1] Alfred Lord Tennyson

[2] John Clare 

این صفحه را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.