کتاب‌مقدس شامل ۶۶ کتاب می‌باشد که به وسیلۀ حدود ۴۰ نویسندۀ متفاوت، به سه زبان و توصیف سه قارۀ مختلف، طی ۱۵۰۰ سال نگاشته شده است. در کتاب‌مقدس با صدها شخصیت و سبک‌های مختلف ادبی روبرو می‌شویم. گاهی یک روایت می‌خوانیم و گاه با جانورانی که با چند چشم مختلف در اطراف درحال پرواز هستند مواجه می‌شویم و گاه شعرها و غزل‌های عاشقانه نوازشگر روحمان می‌شوند.
امروزه ما کتاب‌هایی با این پیچیدگی نمی‌بینیم. بنابراین، به نظر می‌رسد این شجره‌نامه یک مقدمۀ جذاب و اجمالی در ترتیب کتب عهدجدید باشد، اما خوانندگان مدرن با مقدمۀ متی گیج می‌شوند.
متی در صفحۀ نخست با یک شجره‌نامه شروع به صحبت دربارۀ عیسی می‌کند. ممکن است برای گذشتن از شجره‌نامه وسوسه شویم و چشمانمان را به سمت پایین و آیات مربوط به وقایع حرکت دهیم. اما متی عمداً این مقدمه را نوشت. از جهات بسیاری این مناسب‌ترین و جذاب‌ترین مقدمه‌ای است که می‌توان برای عهدجدید متصور شد.
در اینجا به پنج دلیل که شجره‌نامۀ متی بهترین مقدمه است، پرداخته‌ایم.
۱. شجره‌نامۀ متی خلاصه‌ای از داستان کتاب‌مقدس است
شانزده واژۀ نخست انجیل متی در انگلیسی (هشت واژه در یونانی – هشت واژه در ترجمۀ هزارۀ فارسی) خلاصۀ کل کتاب‌مقدس تا کنون است. آیا می‌خواهید بدانید که یکی از شاگردان عیسی چگونه داستان عهدعتیق را خلاصه کرد، کافی است آن را در متی ۱:۱ بجویید. داستان کتاب‌مقدس را می‌توان با جستجوی شخصیت‌های اصلی که در این داستان حضور دارند، مانند آدم، ابراهیم، داوود و عیسی درک کرد.
در این داستان به صراحت از آدم یاد نشده است، اما داستان او در کلمات «کتاب شجره‌نامه» گنجانده شده است که می‌توان آن را «کتاب پیدایش» نیز ترجمه کرد. عبارت صریح (βίβλος γενέσεως) فقط دوبار در عهدعتیق یونانی یافت می‌شود، پیدایش ۴:۲ و ۱:۵. پیدایش ۴:۲، درمورد منشاء آسمانها و زمین (مکان) است، در حالی که پیدایش ۱:۵ دربارۀ منشاء آدم و حوا (انسان‌ها) است.
از ابتدا خدا در تلاش بود تا قوم خود را با قدرت خود و در جای خود مستقر سازد. این کار با آدم و حوا آغاز و در عهد و پیمانی که به ابراهیم و داوود داده شد، ادامه یافت و سرانجام در عیسی تحقق یافت: پادشاهی از نسل داوود که پادشاهی اسرائیل را برقرار خواهد کرد.
گرچه عهدعتیق به عنوان یک سند ادبی می‌تواند گیج کننده باشد، اما متی به ما می‌گوید که نگاهی به این افراد کلیدی ـ و وعده‌هایی که به آنها داده شده است ـ بیندازید، تا به ما در نحوۀ مطالعۀ کل روایت کمک کنند. نخستین واژه‌های متی کل خط سیر داستان را تا به امروز خلاصه می‌کند.
۲. شجره‌نامۀ متی به ما یادآوری می‌کند که این یک داستان واقعی است
فهرستی از نام‌ها، روشی عجیب برای آغاز است. اما این فهرست به خوانندگان نشان می‌دهد که این یک افسانه نیست، بلکه داستانی است واقعی. عهدجدید با «روزی، روزگاری» شروع نمی‌شود، بلکه با یک نسب‌نامۀ خانوادگی آغاز می‌شود. متی در حال ترسیم یک سنت غنی شجره‌نامه است، زیرا شجره‌نامه‌ها در تَنَخ (Tanak) (یک عنوان مشترک برای سه بخش اصلی کتاب‌مقدس عبری: تورات (Torah)، کتب نبوتی (Nevi’im)، مکتوبات (Ketuvim) ) مهم هستند.
پیدایش، کتاب اول تَنَخ، حدود ده نسب‌نامۀ سازماندهی شده است. تواریخ، آخرین کتاب تَنَخ با نُه شجره‌نامه آغاز می‌شود. شباهت‌های رسمی بین پیدایش و تواریخ را به سختی می‌توان نادیده گرفت. در واقع هر دو تنها کتاب‌های عبری کتاب‌مقدس می‌باشند که مملو از شجره‌نامه هستند. در کتاب تواریخ، شجره‌نامه با آدم آغاز می‌شود و تا رسیدن به داوود پادشاه با ضرب‌آهنگی تند در طول تاریخ بشر حرکت می‌کند. پیدایش نیز با آدم شروع شده، به سرعت پیش می‌رود تا اینکه ابراهیم وارد صحنه می‌شود. بخش عمدۀ کتاب پیدایش، روایت نسل ابراهیم را دنبال می‌کند.
بنابراین، به نظر می‌رسد که متی موضوع «فرزندان (نسل)» را نه تنها در کلمات خاص، بلکه در سبک ادبی خاصی که کتب کانُنی یهود آن را لحاظ می‌کنند، شناسایی کرده است. امید‌های یهودیان، حول یک شجره‌نامه متمرکز بود، زیرا وعدۀ یک فرزند از خانوادۀ اسرائیل به آنها داده شده بود. متی به ما نشان می‌دهد که داستان او افسانه نیست، بلکه این روایت عیسای تاریخی است که یک شجره‌نامه دارد و از نسل داوود متولد شده است.
۳. شجره‌نامۀ متی، خانوادۀ جامع عیسی را برجسته می‌کند
شجره‌نامۀ متی همچنین، ثابت می‌کند که متون باستانی به مسائل مدرن نیز می‌پردازد. برای مثال به زنانی که متی نام آنها را گنجانیده، توجه کنید. در یک جامعۀ مردسالار گنجاندن نام زنان کاملاً تعجب‌آور است. با اینحال، شاید انتظار داشته باشیم با مادران ایمانی مانند حوا، سارا، ربکا و لیه مواجه شویم، اما برعکس، متی نام زن‌هایی را در شجره‌نامۀ خود می‌گنجاند که (۱) غیریهودی، (۲) دارای گذشتۀ جنسی ناهنجار، (۳) اما در وفاداری خود به یهوه سرسخت بودند.
گرچه به وضوح مشخص است که راحاب و روت غیر اسرائیلی هستند، موارد قابل توجهی نیز دربارۀ تامار و بتشبع وجود دارد. از بتشبع به‌عنوان زن اوریا (۶:۱) یاد شده است، احتمالاً به این دلیل که غیر یهودی بودن آنها را آشکار می‌کند ـ اوریا از قوم حیتی بود (دوم سموئیل ۳:۱ و ۶) همچنین، در عهدعتیق تامار به صراحت یک غیریهودی معرفی نشده است، اما یک سنت یهودی مدعی است که وی یک تغییر دین دادۀ سوری‌تبار است. بنابراین، با در نظر گرفتن تمام شواهد گردآوری شده – تامار، راحاب کنعانی، روت موآبی و بتشبع حیتی – پی خواهیم برد که خانوادۀ عیسی شامل تمام ملت‌ها بوده است.
دوماً تامار، راحاب و بتشبع دارای سابقۀ جنسی ناهنجار هستند. آنها نه تنها غیریهودی هستند، بلکه گذشتۀ آنها نیز مملو از شرم و بدرفتاری است. هر یک از آنها مورد سوء استفادۀ جنسی قرار گرفته بودند. تامار با یهودا [پدر شوهرش] همبستر شده، در یک آن گناه به او تحمیل می‌شود. راحاب یک روسپی کنعانی بود و بتشبع نیز به وسیلۀ داوود پادشاه مورد تجاوز جنسی قرار گرفت. ممکن است خوانندگان تعجب کنند که یک شجره‌نامۀ باستانی هم برای نسل من و هم کلیسای امروز حرف زیادی برای گفتن دارد.
سرانجام سه نفر از این زنان (تامار، راحاب و روت) به وفاداری سرسختانه شناخته می‌شوند. تامار به خانواده‌اش وفادار است، راحاب علی رغم اینکه عضوی از جامعه یهودی نیست، به یهوه وفادار است و روت بت‌های خود را رها می‌کند و به دنبال خدای نعومی می‌رود. عیسی از کسانی که به شدت به او وفادارند، استقبال می‌کند.
۴. شجره‌نامۀ متی به ما نشان می‌دهد که خدا وفادار است
شجره‌نامۀ متی اساساً در مورد اشخاص نیست، بلکه دربارۀ خداست. خداوند جدا از اشتباهات اسرائیل، این قوم را همراهی می‌کند. او به وعده‌های خود وفادار بوده و خواهد بود. یکی از مهم‌ترین وعده‌های خدا، پادشاهی داوود بود (دوم سموئیل باب ۷)، و حتی شکل شجره‌نامه به اهمیت داوود اشاره دارد.
واضح است که این شجره‌نامه یک نقل الاهیاتی است، زیرا متی بسیاری از نسل‌ها را حذف کرده است. تأکید او بر عدد ۱۴ هدفمند و نمونۀ جماتریایی[1] است ـ یعنی هنگامی که مجموعه‌ای از ارزش‌های عددی حروف به یک نکتۀ الاهیاتی اشاره می‌کنند. در زبان عبری داوود از سه حرف تشکیل شده است و ارزش عددی آن ۱۴ است [دالت (dalet) ۴ + واو (waw) ۶ + دالت (dalet) ۴].
سپس دوره‌ها تقسیم می‌شوند تا هم بر پادشاهان و هم بر موفقیت یا عدم موفقیت پادشاهی آنان تأکید کنند. این امر متناسب با نقل الاهیاتی متی از روایت عهدعتیق در ساختار سه‌گانه است. نام داوود در نقطهٔ چهاردهم و پانزدهم از شجره‌نامه جای داده شده به‌طوری که او را در محور فهرست قرار می‌دهد (۶:۱). همچنین، نام او در ابتدا و انتهای فهرست قرار داده شده است (متی ۱:۱ و ۱۷).
از همان ابتدا، متی می‌خواهد خوانندگان از طریق شخص داوود عیسی را بشناسند. این شجره‌نامه – و کل انجیل متی – در مورد این است که عیسی چگونه پسر داوود می‌باشد.
خدا با داوود عهدی محکم در رابطه با پذیرفتن یکی از پسرانش (نوادگانش) بست و این شجره‌نامه نشان می‌دهد که خدا چگونه به وعده‌اش عمل کرد. وعده‌های انسانی ناقص است، اما وقتی خدا وعدهای می‌دهد، می‌توانیم به تحقق آن اعتماد کنیم. هرگاه خدا خودش به شما تعهد می‌دهد، دیگر مهم نیست که شما چه کاری انجام می‌دهید، او شما را رها نخواهد کرد. گناهان اسرائیل نمی‌توانستند مانع تحقق وعده‌های خدا شوند، همانطور گناهان شما نیز نمی‌توانند.
۵. شجره‌نامۀ متی عیسی را به‌عنوان تنها امید ما نشان می‌دهد
متی رو به تاریکی سخن می‌گوید. ۴۰۰ سال سکوت و ابهام در تاریخ اسرائیل وجود دارد که تداعی تبعید در تاریخ نجات اسرائیل می‌باشد. در واقع، متی از تنها “رویدادی” که خارج از تولد عیسی نام برده، واقعۀ «تبعید» است (۱۱:۱-۱۲)، که به عنوان محور برای ساختار شجره‌نامه عمل می‌کند و چشم انداز انجیل را به‌طور کلی فراهم می‌سازد. متی تصویر اسرائیل را در فرایند یک تبعید و بازگشت می‌بیند. بنابراین، پادشاه می‌آید تا اسرائیل را از تبعید نجات دهد. او برای گوسفندان گمشده‌اش فرستاده شده است، هرچند که تاریخِ این تبعید بسیار پیشتر از تبعید بابِل؛ با آدم و حوا آغاز می‌شود (پیدایش ۳).
با وجود اینکه قوم خدا در تبعید هستند، اما امید در سایه جرقه می‌زند. نوری تابیده زیرا کودکی بدنیا آمده است. در حالی که پیدایش باب ۵، تصویری از «مرگ» در شجره‌نامه است، پایان βίβλος γενέσεως شجره‌نامۀ متی «رستاخیز» می‌باشد. کودکی متولد شده که هرگز نخواهد مُرد.
شجره‌نامۀ متی گذشته، حال و آینده دارد. با عیسی ما اکنون وارد این خانواده شده‌ایم؛ ابراهیم و داوود پدران ما می‌شوند. این شجره‌نامه، به شجره‌نامۀ ما تبدیل می‌شود. اگرچه جهان به طرق مختلف به دنبال ریشه‌های تاریخی و زندگی آینده است، اما فقط یک کودک، خلقت تازه را بنیان می‌نهد. عیسی موضوع اصلی این شجره‌نامه است چون عیسی موضوع اصلی کتاب‌مقدس است.
نویسنده: Patrick Schreiner teaches New Testament at Midwestern Baptist Theological Seminary in Kansas City, Missouri.
[1] جماتریا (به انگلیسی: Gematria) (به عبری: גימטריה) سنتی یهودی برای اختصاص ارزش عددی به کلمات یا عبارات می‌باشد.