تعریف
عطیۀ روحالقدس همواره ابزار خدا برای احیای قومش در زندگی جدید و قدرت بخشیدن به رهبران روحانی بوده است. اما پس از معجزۀ پنتیکاست، روحالقدس به همۀ ایمانداران داده شده است تا آنها را قادر به انجام طیف گستردهای از خدماتی کند که از سوی خدا برای آن دعوت شدهاند. تا نشانههای ماوراطبیعه و عطایا ظاهر شوند و همچنین مسیحیان را در اعلام انجیل هدایت کند.
خلاصه
روحالقدس فقط در عهدجدید عطا نشده، بلکه در تمام دوران عهدقدیم نیز فعال بوده است. روحالقدس قدرت آفرینندۀ خداست که مسئول قدرت بخشیدن به رهبران نظامی و غیرنظامی قوم اسرائیل و مسح پادشاهان اسرائیل بود تا آنان را قادر به اجرا و تحقق دعوتشان سازد. از زمان معجزهٔ پنتیکاست که تحقق نبوت عهدقدیم بود، کلیسای مسیح مطابق شیوۀ دموکراتیک و مردمی روحالقدس را دریافت کرده است. امروزه همۀ مسیحیان عطیۀ روحالقدس را برای به کمال رسانیدن خدمتهای گوناگونی که خدا آنها را برای انجامشان فراخوانده دریافت میکنند. همچنین، روحالقدس عطایا و نشانههای ماوراءالطبیعی چون نبوت کردن و سخن گفتن به زبانها را فعال میکند. روحالقدس، مسیحیان را در ایمانشان هدایت میکند و کسانی را که سرانجام وارث تمام برکات خدا هستند را مُهر کرده است. و فراتر از هر چیز دیگری، روحالقدس عطا شده است تا بر عیسی نور بتاباند و قلبهای ما را فقط به سوی اعتماد و اطاعت از او هدایت کند. به بیانی روح قدوس خدا نازل شده تا توجه ما را به سمت درخشش عیسی جلب و تمام توجه و اعتماد و پرستش ما را تنها بر او متمرکز نماید.
بسیاری از مردم به اشتباه فکر میکنند، روحالقدس نخستین حضور خود را در میان قوم خدا، در روز پنتیکاست نشان داده است (اعمال رسولان ۲). تا زمانیکه نتوانیم حضور و قدرت روحالقدس را در عهدقدیم بشناسیم، هرگز قادر به درک کامل عظمت عطیهای که خدا به ما داده است نخواهیم بود.
واژۀ عبری ruach به معنی نفس، باد و روح، ۳۷۷ بار در عهدقدیم تکرار شده است (تنها ۲۶۴ مورد از آنها در LXX به یونانی pneuma ترجمه شده است) که ۹۴ مورد از آن ۳۷۷ واژه به روح خدا اشاره دارد. در عهدقدیم سه بار روح خدا «روحالقدس شما» نامیده شده است (مزامیر ۱۱:۵۱، اشعیا ۱۰:۶۳-۱۱). در زبان عبری ruach اغلب بر منش و طبع روح انسان در حیاتی که دارد دلالت میکند. (هوشع ۱۲:۴، ۴:۵، اشعیا ۶:۵۴، مقایسه کنید با امثال ۱۳:۱۱؛ ۱۳:۱۵؛ ۱۸:۱۶؛ ۱۴:۱۸؛ ۲۳:۲۹؛ جامعه ۱۴:۱، ۱۷؛ ۱۱:۲، ۱۷؛ ۲۱:۳؛ ۴:۴، ۶؛ ۴:۱۰؛ ایوب ۱۱:۷؛ ۱۲:۱۰). آنتونی تیسلتون ادعا میکند که نباید به این واقعیت اهمیت داد که (ruach) روآخ، کلمهای مؤنث در دستور زبان عبری است. وی خاطرنشان میکند: «این یک اتفاق تصادفی است که “روح” (ruach) در عبری مونث و “روح” (pneuma) در دستور زبان یونانی خنثی است. این نشان نمیدهد که یونانیان صرفا بهخاطر اینکه واژۀ teknon، “کودک” خنثی است، کودکان خود را زیرمجموعهای از شخص قلمداد میکنند».
در عهدقدیم روح خدا به چندین طریق فعال بوده است. روحالقدس به عنوان قدرت آفرینندۀ خدا مسئول احیاء و زندگی جدید در آفرینش مادی و انسانی بوده است (نگاه کنید به پیدایش ۲:۱، مزامیر ۳۰:۱۰۴، اشعیا ۱۴:۳۲-۱۵، ۱۱:۶۳-۱۴، ایوب۴:۳۳). همچنین روحالقدس مسئول قدرت بخشیدن به شهروندان و رهبران نظامی قوم اسرائیل بوده است (اعداد ۱۶:۱۱-۱۷). در کتاب داوران، به استثنای ابیمَلِک دست کم هفت نفر از داوران از روحالقدس قدرت یافتند تا به نمایندگی از سوی کل جامعۀ اسرائیل خدمت کنند (برای مثال، نگاه کنید به داوران ۱۰:۳؛ ۳۴:۶). فرماندهان نظامی مانند یوشع نیز بوسیله روحالقدس تقویت شده و قدرت یافتند (اعداد ۱۸:۲۷). این موضوع بخصوص در مورد سامسون صدق میکند (داوران ۵:۱۴-۶؛ ۱۴:۱۵-۱۵؛ ۲۰:۱۶).
پادشاهان اسرائیل با روحالقدس مسح میشدند تا بتوانند رسالت خود را به انجام رسانند. (نگاه کنید به اول سموئیل ۱:۱۰-۱۰؛ ۱۲:۱۶-۱۴). همچنین، روحالقدس عدهای را به خاطر قوم اسرائیل با مهارتهای منحصربفردی قدرت بخشیده و تقویت میکرد. برای نمونه اشخاصی که مأموریت یافتند تا خیمه را بسازند (خروج ۱:۳۱-۴). روحالقدس بهطور مداوم رابطهای عمیق و خاص با کسانی که انبیاء نامیده میشوند، برقرار میکرد (نگاه کنید به اعداد ۲۴:۱۱-۳۰، دوم سموئیل ۱:۲۳-۲، اول تواریخ ۱۸:۱۲، دوم تواریخ ۱:۱۵-۲؛ ۱۴:۲۰، میکاه ۸:۳). روحالقدس به بعضیها قوت تفسیر خواب و رؤیاهای الهامی را میداد (دانیال ۸:۴-۹، ۱۸؛ ۱۱:۵، ۱۴). در حضور خدا بودن به معنای حضور داشتن در روح او بود (مزامیر ۷:۱۳۹).
در بسیاری از متون، روح خدا مسئول تحقق وعده نجات و احیای قوم خداست. حضور و قدرت روحالقدس، خدمت مسیحا (ماشیح) را به تصویر میکشد و هستۀ اصلی تحقق عهد جدید و ابدی است.
نهالی از کندۀ یَسا سر برخواهد آورد، و شاخهای از ریشههایش میوه خواهد داد. روح خداوند بر او قرار خواهد یافت، روح حکمت و فهم، روح مشورت و قوت، روح معرفت و ترس خداوند (اشعیا ۱:۱۱-۲، نیز نگاه کنید به ۱:۴۲، ۲۱:۵۹، ۱:۶۱، حزقیال ۱۹:۱۱، ۲۶:۳۶-۲۷، یوئیل ۲۸:-۲۹).
به نظر داوود این آیات را هنگامیکه دعای خود را در مزمود ۱۱:۵۱ «روح قدوس خود را از من مگیر» در ذهن داشته. و این بدان معنا نیست که او از دست دادن نجات یا محروم شدن از فیض خداوند را در نظر داشت. همانطور که در بالا اشاره کردیم، فارغ از عمل نجاتبخش روحالقدس در عهدقدیم و خدمت پر قدرتی که بوسیلۀ آن ایمانداران را برای داشتن زندگی مقدس تقدیس میکرد، روحالقدس نزول کرده اشخاصی را برمیگزیند تا آنها را برای انجام وظایف خطیر در جامعۀ عهدی اسرائیل تجهیز کند.
این آیات نشان دهندۀ نوعی خدمتِ روحالقدس در عهدقدیم، بدون ارتباط به نجات شخصی، منحصراً برای تقویت، قدرت بخشیدن و تجهیز کسی است که خدا او را برای انجام وظیفهای مقرر کرده بود. به اعتقاد من، این چیزی است که داوود در مزامیر ۱۱:۵۱ در ذهن داشت. دعای داوود این است که خدا مسح قدرتبخش روحالقدس را از او نگیرد، مسحی که به او قوت داده، او را تجهیز میکرد تا اسرائیل را بهعنوان پادشاه رهبری کند. در حقیقت، او آن صحنۀ ناراحت کننده که «روح خداوند شائول را ترک کرد» را به خوبی در ذهن داشت (اول سموئیل ۱۴:۱۶) و دعا میکند که چنین شرایطی هرگز برای او رخ ندهد.
اگرچه عهدقدیم عمدتاً در مورد آنچه در آینده بهعنوان ماهیت سهگانۀ وجود خدا (تثلیث) شناخته شد، سکوت میکند، اما در مورد حقیقت الوهیت روحالقدس، به هیچ عنوان دچار خطا نمیشود (مزامیر ۱۱:۵۱؛ ۲۹:۱۰۴-۳۰؛ ۷:۱۳۹، و حَجَّی ۴:۲-۵).
عطیۀ روحالقدس در عهد جدید
پنتیکاست در تقویم کلیسا بهطور معمول پنجاه روز بعد از عید فصح میباشد (خروج ۱۶:۲۳؛ ۲۲:۳۴؛ لاویان ۱۵:۲۳-۱۶؛ تثنیه ۹:۱۶-۱۰ و ۱۶، دوم تواریخ ۱۳:۸). در روز پنتیکاست بود که روحالقدس بر پیروان عیسی ریخته شد. همانطور که در بالا اشاره کردیم، این آغاز حضور روح خدا نبوده، اما بهطور قطع یک بُعد جدید و گستردهای از فعالیت و حضور قدرتبخش او در ایمانداران است که در روز پنتیکاست آغاز شد.
عیسی در شرف صعود خود این وعده را به شاگردانش داد: «من موعود پدر خود را بر شما خواهم فرستاد؛ پس در این شهر بمانید تا آنگاه که از اعلی با قدرت آراسته شوید» (لوقا ۴۹:۲۴). این واقعه در تاریخ رستگاری پدیدهای منحصربفرد و تکرار نشدنی بود. تنها یک روز پنتیکاست وجود دارد که روحالقدس بر روی قوم خدا نازل شد. با این حال، درحالی که روز پنتیکاست و نزول روحالقدس فقط یک بار اتفاق افتاده است، اما تأثیرات یا ثمرۀ ظهور روح در تمام طول تاریخ کلیسا دیده میشود.
در اعمال رسولان ۲:۲-۳ میفرماید، وقتی روحالقدس آمد «صدایی همچون صدای وزش تندبادی» تمام خانهای را که در آن جمع شده بودند، پر کرد. این موضوع منطقی است، چون کلمۀ روح در یونانی (pneuma) به معنای باد و نفس میباشد و “باد” نمادی است که به کررات برای روحالقدس استفاده شده (رک.، یوحنا ۸:۳ ، حزقیال ۹:۳۷-۱۴). برخی دیگر استدلال میکنند که با توجه به این واقعیت که واژۀ یونانی “باد” در اعمال رسولان ۲:۲ پِنوما (pneuma) نیست بلکه پِنو (pnoē) است، نباید از این مقوله زیاد استفاده شود.
همچنین، در آیۀ ۳ میفرماید که «زبانههایی از آتش» در مقابل چشمان همه ظاهر شده، بر هر یک از آنها «قرار گرفت». همانگونه که در بالا اشاره شد، در طول دوران عهدقدیم، روحالقدس با قوم اسرائیل کار میکرد و به اشخاص برگزیده مانند پادشاهان، کاهنان و انبیاء داده میشد، نه به همگان. حال در عهد جدید روحالقدس میآید و بهطور مستقل بر هر ایمانداری قرار میگیرد. این یعنی “عمومی شدن democratization” روحالقدس.
این نکته در آیۀ ۱۷ تأیید میشود، جایی که پطرس به نبوت یوئیل استناد کرده میفرماید، وقتی روحالقدس میآید، «بر تمامی انسانها» فرو خواهد ریخت، یعنی نه تنها بر پادشاهان، انبیاء و کاهنان، بلکه بر تمام فرزندان خدا، هر مرد و هر زن، دختر و پسر، پیر و جوان ایماندار، (نگاه کنید به اعمال رسولان ۱۷:۲). با نگاهی دقیقتر، میتوان حضور روحالقدس را در «تمامی انسانها» (۱۷:۲) ببینیم: یعنی صرف نظر از سن («پیران» و «جوانان»)، جنسیت («پسران» و «دختران»)، بدون توجه به طبقۀ اجتماعی خاص («غلامان» و «کنیزان») و بر همۀ انسانها از تمام نژادها («تمامی انسانها/بشر»؛ رجوع کنید به ۳۹:۲؛ یعنی، هم یهودیان و هم امتها).
پطرس رسول، با استناد به نبوت یوئیل، به ما میگوید آنچه که در روز پنتیکاست اتفاق افتاد، برای توصیف “روزهای آخر” است که کل دورۀ زمانی بین زندگی زمینی مسیح و بازگشت ثانویۀ او را دربرمیگیرد (نگاه کنید به دوم تیموتائوس ۱:۳، عبرانیان ۱:۱-۲؛ ۲۶:۹، یعقوب ۳:۵، اول پطرس ۲۰:۱، اول یوحنا ۱۸:۲، نیز مقایسه کنید با اول قرنتیان ۱۱:۱۰، اول تیموتائوس ۱:۴).
معنای پنتیکاست
اگرچه روحالقدس در طول دورۀ عهدقدیم کاملاً فعال بود، پنتیکاست اولین نشانۀ پر شدن از روحالقدس به منظور قدرت بخشیدن، تشویق، توانمندی و سکونت دائم در تمام قوم خدا به صورت جداگانه و شخصی است. رویدادهای ثبت شده در اعمال رسولان نیز تحقق سه وعدۀ نبوتی است. اول، نبوت یوئیل نبی ۲۸:۲-۳۲ (مطابق با شرایط دورههای عهدجدید)، دوم، نبوت یحیای تعمید دهنده (متی ۱۱:۳-۱۲) و سوم، نبوت خود عیسی در یوحنا ۱۴-۱۶ دربارۀ «تسلی دهندهای دیگر». خود این عطیۀ روحالقدس، عمل مسیح قیام کرده بود:
«خدا همین عیسی را برخیزانید و ما همگی شاهد برآنیم. او [عیسی] بهدست راست خدا بالا برده شد و از پدر، روحالقدس موعود را دریافت کرده، این را که اکنون میبینید و میشنوید، فرو ریخته است» (اعمال رسولان ۳۲:۲-۳۳).
عمل قدرتمند روحالقدسی که در پنتیکاست آمد
اما چرا روحالقدس با این روش به همۀ قوم خدا عطا شد تا برای همیشه در آنها ساکن شود؟ در کتاب اعمال رسولان پاسخهای متعددی برای این پرسش وجود دارد.
اولاً، روحالقدس قوم خدا را پر کرد و آنها را قدرت بخشید تا با شهامت، حقیقت انجیل را اعلام کنند. هنگامی که از پطرس پرسیدند با چه قدرتی مرد مفلوج مادرزاد شفا یافت؟ میخوانیم: «آنگاه پطرس از روحالقدس پر شده، پاسخ داد …» (اعمال رسولان ۸:۴).
این همان تحقق وعدهای بود که خود عیسی نبوت کرده بود.
«اما وقتی شما را دستگیر میکنند، نگران نباشید که چه چیز و چطور بگویید، چون در همان وقت آنچه باید بگویید به شما داده خواهد شد، زیرا گوینده شما نیستید، بلکه روح پدر آسمانی شماست که در شما سخن میگوید» (متی ۲۰:۱۰).
روحالقدس در پطرس ساکن بود، اما در این موقعیت به یک انتقال قدرت فوق العاده نیاز بود. موارد مشابه اعمال رسولان باب ۴، نیز هست که در ذیل به آنها اشاره شده است.
«هنگامی دعایشان به پایان رسید، ساختمان محل اجتماع آنان به لرزه درآمد و همه از روحالقدس پر گشتند و کلام خدا را با شهامت بیان میکردند» (اعمال رسولان ۳۱:۴، مقایسه کنید با اعمال رسولان ۳۲:۵؛ ۱۰:۶؛ ۱۷:۹-۱۹؛ ۹:۱۳-۱۱؛ ۲۵:۱۸).
این مورد بهطور خاص هنگام شهادت استیفان دربارۀ عیسی در حضور رهبران مذهبی مشهود است. در برابر مرگ حتمی، استیفان شجاعت و قدرت یافت تا با شهامت و بدون شرمندگی حقیقت انجیل را بیان کند. اما اینکه چگونه او این کار را انجام داد، در این باره در اعمال رسولان باب ۷ آیات ۵۴-۵۶ چنین میخوانیم:
«اعضای شورا از شنیدن این سخنان چنان به خشم آمدند که دندانهای خود را به هم میساییدند. اما استیفان پر از روحالقدس، به آسمان چشم دوخت و جلال خدا و عیسی را که در دست راست خدا ایستاده بود دید و گفت: “ببیندی من هم اکنون آسمان را گشوده و پسر انسان را در دست راست خدا ایستاده میبینم”.»
به عبارت دیگر، در یک وضعیت فوری و ضروری روحانی، میتوانیم پر از روحالقدس بشویم. این موهبتی خاص و آنی از قدرت یافتن برای انجام یک خدمت مهم و خاص است. پس کسی که از روحالقدس پر باشد، ممکن است پری بیشتری را هم تجربه کند. یعنی، مهم نیست که یک فرد تا “چه حد” از روحالقدس پر است، زیرا همیشه برای “بیشتر” پر شدن جا هست (نگاه کنید به اعمال رسولان ۸:۴، ۳۱؛ ۹:۱۳؛. لوقا ۴۱:۱، ۶۷).
دوماً، سکونت قدرتبخش روحالقدس برای قوم خدا ضرورت داشت تا بتوانند طیف گستردهای از خدماتی که مسئولیت آن را بر عهده داشتند، انجام دهند. نمونهای از این مورد در اعمال رسولان باب ۶ دیده میشود که یکی از ویژگیهای لازم برای خدمت بهعنوان شماس در کلیسای محلی، “پُر بودن از روحالقدس” است (اعمال رسولان ۲۳:۱۱-۲۴؛ ۵۲:۱۳). حتی مشایخ کلیسا هم بوسیلۀ روحالقدس شناسایی، تجهیز و منصوب میشوند.
پولس در این زمینه به مشایخ کلیسای اَفِسُس میگوید: «مواظب خود و مواظب آن گلهای باشید که روحالقدس شما را به نظارت آن برگزیده است و چون شبانان، کلیسایی را که خداوند با خون خود خریده است، پرورش دهید» (اعمال رسولان ۲۸:۲۰).
سوماً، به صراحت گفته شده که توانایی انجام آیات، عجایب و معجزات، از طریق روحالقدس و عمل او در قوم خداست. برای مثال:
«استیفان پر از فیض و قدرت بود و معجزات و آیات عظیم در میان قوم به ظهور میآورد» (اعمال رسولان ۸:۶؛ مقایسه کنید با اعمال رسولان ۳۰:۴؛ ۳۸:۱۰).
در نوشتههای لوقا واژۀ “قدرت” تقریباً همیشه مترادفی برای روحالقدس است.
چهارماً، روحالقدس است که با انسانها سخن میگوید و آنها را راهنمایی میکند که کجا و به چه کسانی خدمت کنند. توضیح علت موعظۀ فیلیپس به خواجهسرای حبشی در این آیه به صراحت بیان شده است.
«آنگاه روح به فیلیپُس گفت: “نزدیک برو و با آن ارابه همراه شو”» (اعمال رسولان ۲۹:۸، نگاه کنید به آیۀ ۳۹؛ ۱۹:۱۰-۲۰؛ ۱۲:۱۱).
نقش روحالقدس در هدایت رسولان به جهت گسترش خدمت و بشارت در اعمل رسولان ۱۳:۲ به وضوح دیده میشود.
«هنگامی که ایشان در عبادت خداوند در روزه به سر میبردند، روحالقدس گفت: “برنابا و سولس را برای من جدا سازید، به جهت کاری که ایشان را بدان فرا خواندهام”… ایشان را روانۀ سفر کردند» (با روحالقدس) (اعمال رسولان ۲:۱۳-۴).
همچنین در اعمال رسولان باب ۱۶ دربارۀ اینکه پولس چگونه دوباره به سمت مقدونیه هدایت شد، میخوانیم:
«سپس، سرتاسر دیار فریجیه و غلاطیه را درنوردیدند، زیرا روحالقدس ایشان را از رسانیدن کلام به ایالت آسیا منع کرده بود. چون به سرحد میسیه رسیدند، سعی کردند به بیطینیه بروند، اما روح عیسی به ایشان اجازه نداد» (اعمال رسولان ۶:۱۶:۷؛ مقایسه کنید با ۲۸:۱۵؛ ۲۱:۱۹؛ ۲۲:۲۱-۲۳).
پنجماً، بوسیلۀ قدرت روحالقدس بود که قوم خدا نبوت نموده، و به زبانها صحبت میکردند. در اعمال رسولان ۲۷:۱۱-۳۰ دربارۀ انبیایی میخوانیم که از اورشلیم به انطاکیه سفر کردند. «یکی از آنان که آگابوس نام داشت، برخاست و با الهام روح پیشگویی کرد که قحطی سختی درسرتاسر دنیای روم خواهد آمد.» (اعمال رسولان ۲۸:۱۱، نیز نگاه کنید به ۴:۲۱ و ۱۰-۱۱). «هنگامی که پولس دست بر آنان [افسسیان] نهاد، روحالقدس بر ایشان آمد، به گونهای که به زبانهای دیگر سخن گفتند و نبوت کردند.» (۶:۱۹).
وقتی به متون دیگری غیر از اعمال رسولان نگاه میکنیم، میبینیم که روحالقدس کسانی را که قبلاً در گناهان و خطاهایشان مرده بودند، تولد تازه بخشیده، احیاء میکند (یوحنا ۱:۳-۸، تیطوس۴:۳-۷) و ایمانداران را قوت میبخشید تا در مقابل وسوسۀ اغواکنندۀ گناه مقاومت کنند (رومیان ۴:۸-۵ و ۱۳). سکونت و حضور روحالقدس در یک شخص، خود دال بر این است که آن فرد از آنِ مسیح است (رومیان ۹:۸-۱۱، مقایسه کنید با افسسیان ۲۲:۲). روحالقدس ایمانداران را هدایت میکند (رومیان ۱۴:۸) و ما را از مقام فرزندخواندگی خود (فرزندان خدا) آگاه میسازد (رومیان ۱۵:۸، غلاطیان ۶:۴-۷). «و روح خود با روح ما شهادت میدهد که ما فرزندان خداییم» (رومیان ۱۶:۸). روحالقدس در ضعف یا ناتوانیمان به یاری ما میآید، زیرا ما نمیدانیم چگونه باید دعا کنیم (رومیان ۲۶:۸-۲۷) و به ما عطایایی میدهد بهطوری که ما باید به یکدیگر خدمت کنیم و همدیگر را اصلاح کنیم (رومیان ۶:۱۲-۸، اول قرنتیان ۷:۱۲-۱۱). در روحالقدس است که بوسیلۀ مسیح تعمید یافته در نتیجه در یک بدن روحانی همانا بدن مسیح یکی شدهایم (اول قرنتیان ۱۳:۱۲).
عطیۀ روحالقدس تضمین خدا به ما است (دوم قرنتیان ۲۲:۱) و مُهری است که به یقین وارث تمام وعدههای او خواهیم بود (نگاه کنید به افسسیان ۱۳:۱ و ۱۴، دوم تیموتائوس ۱۴:۱). این روحالقدس است، و نه جسم و نفسانیات، که ما را قادر به آوردن ثمرۀ روحانی برای جلال خدا میکند (غلاطیان ۱۶:۵-۲۶). روحالقدس ما را مجهز میکند تا با شیطان مبارزه کنیم و به دعاهایمان قوت میبخشد (افسسیان ۱۰:۶-۲۰) و ما را حتی در میانۀ رنجها و محنتها سرشار از شادی میکند (اول تسالونیکیان ۶:۱، دوم تیموتائوس ۶:۱-۸، اول پطرس ۱۴:۴).
و فراتر از هر چیز دیگری، روحالقدس عطا شده است تا بر عیسی نور بتاباند و قلبهای ما را فقط به سوی اعتماد و اطاعت از او هدایت کند. به بیانی، روح قدوس خدا نازل شده تا توجه ما را به سمت درخشش عیسی جلب و تمام توجه و اعتماد و پرستش ما را تنها بر او متمرکز نماید (یوحنا ۲۵:-۱۴).